BIJ PERSONEN MET DEMENTIE

Gedrag kan bij een persoon met dementie op verschillende manieren veranderen. Sommige personen worden angstig of hebben nergens zin in. Anderen worden juist boos. Bijna elke persoon met dementie krijgt vroeg of laat te maken met gedragsveranderingen.

Het gedrag ‘agitatie’ of ‘agressie’ is in woonzorgcentra de meest voorkomende vorm van veranderend gedrag (40% van de bewoners met dementie). Het gedrag ontstaat vanuit een complexe interactie van verschillende factoren. Dementie maakt de bewoner kwetsbaarder voor het stellen van het gedrag. Wanneer tevergeefs gezocht is naar een aanpak om het gedrag van agitatie en agressie te verminderen, groeit bij zorgverleners een gevoel van hopeloosheid. Medicatie (o.a. antipsychotica), persoons ondermijnende reacties of doorverwijzingen naar meer gespecialiseerde afdelingen worden vanuit dit gevoel nog te vaak gekozen als antwoord. Zorgverleners voelen zich niet goed bij deze keuze en geven aan dat begeleiding ontbreekt bij de analyse van het gedrag en het zoeken naar alternatieven.

HOOP

Het onderzoeksteam Odette ontwikkelde de voorbije jaren een methode voor behoeften gebaseerde zorg¹.
De methode, die zorgverleners ondersteunt in het begrijpen van veranderend gedrag en het zoeken naar niet-medicamenteuze mogelijkheden, bevat drie kernelementen:

1. Het analyseren van het gedrag van de bewoner volgens de ABC-methodiek
2. Herkennen van de onderliggende basisbehoefte
3. Uitvoeren van een niet-medicamenteuze behandeling, afgestemd op de voorkeuren en gewoonten van de bewoner

Een cluster gerandomiseerde studie toonde aan dat bij het toepassen van behoeften gebaseerde zorg de mate van agitatie, agressie, depressie en nachtelijke onrust significant daalde en dat zorgverleners minder emotionele stress ervaarden.  Link naar het artikel.

We ervaren als mens zes basisbehoeften²: veiligheid, continuïteit, van betekenis zijn, een doel hebben, erbij horen en iets willen bereiken. Het vervullen van deze behoeften zorgt voor kwaliteitsvol en waarde(n)vol leven. Mensen met dementie hebben het moeilijk met spreken en het gebruik van taal waardoor het onder woorden brengen van behoeften, wensen (wat er écht toe doet) niet goed meer lukt.

De methode werkt met sleutelprincipes die houvast bieden bij het zoeken naar mogelijkheden in een context waar vaak meer dan 1 oplossing is. Sleutelprincipes zorgen ervoor dat er in de praktijk meerdere oplossingen zijn voor die ene situatie of voor die ene persoon met dementie en zijn omgeving. Vertrekken vanuit de krachten van de persoon met dementie is een voorbeeld van een sleutelprincipe.

EN WAT MET MEDICATIE?

Vaak wordt gedacht dat behoeften gebaseerde zorg de ’tegenpool’ is van het voorschrijven van psychotrope medicatie bij personen met dementie.

Dat is niet zo. Zowel behoeften gebaseerde zorg als psychotrope medicatie hebben een plaats binnen de zorg voor personen met dementie. Voor beiden gelden dezelfde basisregels: verantwoord en gepast.